Гол мөрний мөсний үзэгдэл зузааны тойм

/2023 оны арванхоёрдугаар сарын гуравдугаар арав хоног/

1. Хойт мөсөн далайн ай савын гол, мөрөн

Хөвсгөлийн уулсаас эхтэй Дэлгэрмөрөн, Эг, Бэлтэс, Бүгсий, Үүр, Шишхэд зэрэг голуудын мөсний зузаан өмнөх арав хоногоос 5-15 см нэмэгдэж, 25-95 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болсон бол Эг гол Хатгал тосгон орчимд дунд зэргийн цөн болон харуулаас дээш мөсөн бүрхүүл ажиглагдсан байна. Харин Хөвсгөл нуур Ханх сум орчимд 42 см, Хатгал тосгон орчимд 37 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болжээ. Дээрх голуудын мөсний зузааныг өмнөх оны мөн үе болон олон жилийн дундажтай харьцуулбал 5-20 см их харин Эг гол болон Хөвсгөл нуур Ханх болон Хатгал тосгон орчмоор 5-45 см нимгэн мөсөн бүрхүүлтэй байна.

Хангай нурууны араас усжих Идэр, Хануй, Чулуут, Суман, Хойттамир, Урдтамир голын мөсний зузаан өнгөрсөн хугацааныхаас 5-35 см нэмэгдэж, 10-125 см зузаан мөстэй болсон ба энэ нь 2022 оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-25 см нимгэн, Хануй гол Эрдэнэмандал орчмоор 50 см ахиу мөстэй байна. Харин Өгий, Тэрхийн цагаан нуур 85-90 см зузаан мөстэй байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 10-35 см ахиу байна.

Хэнтий нурууны баруун хажуугийн Хүдэр, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Шарын гол, Сэлбэ, Улиастай, Сөгнөгөр, Шивэрт зэрэг голууд 40-95 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болсон ба эдгээр голуудын мөсний зузаан өмнөх оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-65 см ахиу харин ус судлалын Ерөө-Ерөө, Тэрэлж-Тэрэлж, Туул-Лүн харуул орчимд 5-10 см нимгэн мөсөн бүрхүүлтэй байна.

Сэлэнгэ мөрөн Орхон голын нийт уртын дагууд мөсний зузаан өмнөх арав хоногоос 10-25 см нэмэгдэж, 5-85 см зузаан мөстэй болсон ба энэ нь 2022 оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-35 см нимгэн байна.

2. Номхон далайн ай савын гол, мөрөн

Хэнтий нурууны ар зүүн хажуугаас эхтэй Хурх, Барх, Эг, Балж, Онон, Хэрлэн, Улз болон, Их Хянганы нуруунаас эхтэй Халх голын дагууд мөсний зузаан өмнөх арав хоногоос 5-60 см нэмэгдэж, 55-110 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болсон байна. Хэнтийн зүүн хажуугийн голуудын мөсний зузаан өнгөрсөн оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-45 см ахиу харин Хэрлэн, Онон, Халх голын эхээр, 10-15 см нимгэн мөстэй байна. Дууд, Буйр, Хөх нуурын мөсний зузаан өнгөрсөн хугацаанаас 5-15 см нэмэгдэж, 65-105 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болж энэ нь олон жилийн дунджаас 10-50 см ахиу байна..

3. Төв Азийн гадагш урсацгүй ай сав           

Алтай нуруу болон түүний салбар уулсаас усжих Ховд, Буянт, Булган, Турган, Үенч, Бодонч, Согоог, Дундцэнхэр, Долооннуур, Чонохарайх, Төгрөг зэрэг голуудын мөсний зузаан өмнөх арав хоногийнхоос 5-30 см нэмэгдэж, 20-95 см зузаан мөсөн бүрхүүлтэй болсон ба энэ нь өмнөх оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-40 см бага харин Чигэртэй, Согоог, Булган, Чонохарайх зэрэг голууд 20-50 см ахиу зузаантай байна.

Хангай нурууны өврийн Богд, Чигэстэй, Буянт, Хүнгүй, Хожуул, Яруу, Завхан, Шарга, Түй, Заг, Байдраг, Шаргалжуут, Цагаантуруут, Онги, Таац, Зэгстэй зэрэг голууд болон Хар нуур, Ойгон, Тайган, Бөөнцагаан, Хөх нуурт 5-100 см зузаан мөсөн бүрхүүл тогтсон  байна. Дээрх голуудын мөсний зузаан өнгөрсөн оны мөн болон олон жилийн дунджаас 5-45 см нимгэн байгаа бол Богд, Хүнгүй, Онги  гол Сайхан-Овоо сум орчмоор  мөсний зузаан олон жилийн дунджаас 5-55 см ахиу байна.

Увс нуурын савын Чигж, Хархираа, Баруунтуруун, Түргэн, Тэс, Намир, Хангилцаг, Хариг зэрэг голууд 15-90 см зузаан мөстэй байгаа нь мөсний зузаан өнгөрсөн хугацаанаас 5-10 см нэмэгджээ. Эдгээр голуудын мөсний зузаан өмнөх оны мөн үе болон олон жилийн дунджаас 5-40 см бага байна. Харин Хяргас, Увс нуур 15-30 см зузаан мөстөй болсон ба энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 15-20 см нимгэн мөсөн бүрхүүлтэй байна.

Арванхоёрдугаар сарын сүүлийн арав хоногийн байдлаар манай орны  ихэнх гол мөрөн, нуурын мөсний зузаан тогтвортой нэмэгдэж байгаа хэдий ч нуурын толио болон голын нийт уртын дагууд  мөсний зузаан харилцан адилгүй, мөсний даац хүн, мал, машин тэрэг явахад хангалттай хэмжээнд хүрч бэхжээгүй байгаа тул цаг хожих, зам товчлох зэргээр мөсөн дээгүүр явах болон авто тээвэр хийхгүй байхыг онцгойлон анхааруулж байна.

Ус цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэн
Гадаргын усны судалгааны хэлтэс

2024-01-01